MÛSİKÎ ALETLERİ

MÛSİKÎ ALETLERİ https://mevlanaturbesi.semazen.net/wp-content/uploads/2023/11/musiki.jpg 800 604 Hz. Mevlâna Dergâhı Hz. Mevlâna Dergâhı https://mevlanaturbesi.semazen.net/wp-content/uploads/2023/11/musiki.jpg Kasım 28, 2023 Aralık 24, 2023

Mevlevi Tarikatında sema yapılırken ney, kudüm. rebab, ana enstrümanlar olarak kullanılmıştır. Bunlara ilave olarak geç dönemlerde halile, def, ud, kemence de kullanılmıştır.

Hüseyin Fahreddin Dede’nin şu dörtlüğü bunu çok güzel anlatmaktadır.

Gel dergeh-i Munla’ya da bak gör ne safa var
Her bir elem-i mühlike bin derd-i deva var
Efsane-i zühhad gibi zerk u riya yok
Âvâz-ı kudüm ü ney ü tanbur-ı neva var.

Mevlevi Dergâhlarında sevilerek kullanılmış olan Ney, Mesnevi’nin başında Mevlâna tarafından aşağıya aldığımız beyitlerle anlatılmaktadır:

Biş nev in ney çün şikâyet mî küned
Ez cüdâyîhâ hikâyet mi kuned
Kez neyistan tâ mera bü’brîdeend
Ez nefîrem merd ü zen nâlideend

Bu beyitleri, Feyzi Halıcı günümüz Türkçesine manzum olarak şöyle aktarmıştır:

Duy şikâyet etmede her an bu ney
Anlatır hep ayrılıklardan bu ney.
Der ki, feryadım kamışlıktan gelir,
Duysa her kim, gözlerinden kan gelir.

Ney

Kız. Kamış. Env. No. 379. Uzunluk. 74 cm. Osmanlı. 19. yy.

Mevlâna Dergâhında kullanılmış olan bu eser, Kız Ney’idir. Boğum yerleri gümüş telle sarılmıştır.

Ney

Bolahenk. Kamış. Env. No. 1186. Uzunluk. 59 cm. Osmanlı. 19.yy.

Kenan Rufai Dergâhı’ndan.

Kenan Rufai Dergâhı’na ait olan bu eser 1955 yılında Cemil Büyük Aksoy tarafından Mevlâna Müzesi’ne hediye edilmiştir. Neyin ikinci boğumunda eski Türkçe Bolahenk yazısı yer almaktadır.

Ney

Müstahsen. Env. No. 1187. Uzunluk. 61.5 cm. Osmanlı. 19.yy.

Kenan Rufai Dergâhı’ndan.

Kenan Rufai Dergâhı’na ait olan ney, Cemil Büyük Aksoy tarafından Mevlâna Müzesi’ne hediye edilmiştir. Neyin ikinci boğumunda iğne ile oyularak yazılmış eski Türkçe Müstahsen yazısı yer almaktadır.

Ney

Kamış. Env. No. 1166. Uzunluk. 20.yy.

Neyzen Tevfik’e ait.

Neyzen Tevfik’in pek meşhur olan Solak Ney’idir. Abdü’lbaki Gölpınarlı tarafından Mevlâna Müzesi’ne 1953 yılında hediye edilmiştir. Perdeleri kırmızı renkli ibrişimle sarılmıştır.

Ney

Kamış. Env. No. 1257. Uzunluk. 81 cm. Osmanlı.20.yy.başı.

Dergâhın Son Hücrenişini Mehmet Arısoy Dede’ye ait.

Dergâhların kapatıldığı tarihte Hücrenişin olan Mehmet Arısoy Dede, Mevlâna Müzesi’nde kendisine tahsis edilen müstahdem kadrosunda ömrünün sonuna kadar çalışmıştır. Bir ara Özel idareden maaşı karşılanamayacağı düşüncesiyle işine son verilmiştir. Dönemin Milli Eğitim Bakanlarından Hasan Ali Yücel olayı öğrenmiş ve Valilik makamını arayarak Mehmet Dede’ye sahip çıkılmasını istemiştir. Bunun üzerine Mehmet Dede 8 Ekim 1957 tarihinde öldüğü güne kadar kendisine tahsis edilen hücresinde kalmıştır. Mehmet Dede’nin ölümü üzerine Fevzi Halıcı şu dörtlüğü yazmıştır.

Can çerağı akseder bu kubbede,

Zülcelâl’im ruhuna rahmet ede.

Gitti bir yol, Molla Hünkâr aşkına,

Mesnevihan Mevlevi Mehmed Dede.

Ney, Mehmet Dede tarafından Mevlâna Müzesi’ne hediye edilmiştir.

Neyin birinci boğumunda eski Türkçe “Mehmet Dede Konya” yazısı yer almaktadır.

Kudüm

Deri. Env. No. 367. Çap. 26 cm. Osmanlı. 19. yy.

Konya Mevlâna Dergâhı’ndan kalan kudümün kasnağı kırmızı renkli deri ile kaplanmıştır.

Kudüm

Deri. Env. No. 368. Çap. 31 cm. Osmanlı. 19. yy-

Konya Mevlâna Dergâhı’ndan kalan kudümün kasnağı taba renkli deriyle kaplanmıştır.

Halife

Pirinç. Env. No. 374. Çap.25 – 29 cm. Osmanlı. 19. yy.

Pirinçten yapılmış olan iki parçalı halile Mevlâna Dergâhı’dan kalmıştır.

9-Def

Pirinç – Deri. Env. No. 375. Çap. 38 cm. Osmanlı. 19. yy.

Mevlâna Dergâhı’ndan kalan defin ahşap kasnağı yıldız motifi ile bezenmiştir. Ön yüzü ise beyaz ve siyah renkli fildişi kaplamadır.

10.Rebab

Ahşap. Env. No. 1170. Uzunluk. 65 cm. 20.yy.

İstanbul Mevlevihanelerinde uzun yıllar kullanıldığı söylenen Rebab, Cahid Gözkan tarafından müzeye hediye edilmiştir. Gövdesi Hindistan cevizinden yapılmıştır. Rebabın sap kısmı kemik kaplamadır.

Rebab

Ahşap. Env. No. 6157. Uzunluk. 65 cm. 20.yy Sebahaddin Volkan’a ait.

Sabahaddin Volkan’a ait olan Rebab oğlu Haydar Volkan tarafından 2001 yılında müzeye hediye edilmiştir.

Rebab

Ahşap. Env. No. 1243. Uzunluk. 39 cm. 20 yy. Eyyubi Mustafa Sunar’a ait.

Ünlü bestekâr Eyyubi Mustafa Sunar’a ait olan Rebab, 1957 yılında müzeye hediye edilmiştir.

Env. No. 2223. 20.yy.

Şerif Muhiddin Targan’a ait olan Ud, Safiya Ayla tarafından 1983 yılında müzeye hediye edilmiştir. Ud’un göbek kısmında fildişi yuvarlak madalyon içerisinde eski Türkçe 1917 tarihi ile Türk musiki makamları yazılıdır.